تراز آزمایشی

تراز آزمایشی و نحوه تهیه آن

یکی از وسایلی که حسابداران برای آزمون صحت مدارک حسابداری مورد استفاده قرار می‌دهند، تراز آزمایشی است.

در سیستم حسابداری دو طرفه، هر معامله به مبلغ بدهکار و بستانکار مساوی در دفاتر ثبت می‌شود.

اگر حساب‌ها به صورت صحیح ثبت و مانده‌گیری شده باشند، جمع مانده‌های بدهکار حساب‌های دفتر کل باید با جمع مانده‌های بستانکار حساب‌ها مساوی باشد.

تراز آزمایشی فهرستی است از ماندۀ حسابهای دفتر کل، که معمولاً در پایان هر ماه تهیه می‌شود.

تهیه تراز مزبور به حسابداران امکان میدهد که از تساوی جمع مانده‌های بدهکار با جمع مانده‌های بستانکار اطمینان حاصل نمایند.

   تراز ، جدولی است که ماندۀ حسابهای دفتر کل در آن نوشته می‌شود

.و حسابها به ترتیبی که در دفتر کل مرتب شده‌اند، در تراز آزمایشی درج می‌شوند

یعنی با توجه به مثال فوق، ابتدا حساب دارایی‌ها (صندوق، حسابهای دریافتنی، وسایل نقلیه و اثاثۀ اداری) بعد حساب بدهی‌ها(حسابهای پرداختنی) و سپس سرمایه و درآمدها و هزینه‌ها نوشته می‌شوند

در صورتی که حسابهای دفتر کل توازن داشته باشند، جمع مانده‌های بدهکار و بستانکار مساوی خواهد بود.

تراز آزمایشی دو هدف کلی زیر را تأمین می‌کند:

الف) اثبات تساوی اقلام بدهکار و بستانکار دفتر کل

ب) فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تهیۀ گزارشهای مالی پایان دوره

نمونه‌ای از تراز آزمایشی ماندۀ حسابهای دفتر کل مؤسسه در پایان اسفندماه ۱۳۸۹

به صورت زیر است:

تراز آزمایشی

تراز آزمایشی فوق را تراز  دو ستونی می‌گویند. زیرا دارای یک ستون بدهکار و یک ستون بستانکار است.

تراز آزمایشی چهار ستونی نیز می‌توان تهیه کرد. در این تراز که به شکل چهار ستونی تهیه می‌شود، در دو ستون اول، جمع گردش بدهکار و بستانکار هر حساب و در دو ستون آخر، مانده‌های بدهکار یا بستانکار هر حساب نوشته می‌شود.

تراز چهار ستونی مؤسسۀ احسانی در پایان سال ۱۳۸۹ به صورت زیر است:

تراز آزمایشی

به طوری که ملاحظه میشود، جمع اقلام در دو ستون اول تراز آزمایشی با جمع گردش عملیات دفتر روزنامه مساوی است.

بطور کلی، تهیۀ تراز آزمایشی می‌تواند در کشف برخی اشتباهات مؤثر باشد و نیز می‌تواند توازن مانده حسابهای دفتر کل را اثبات کند.

تساوی مجموع اقلام بدهکار و بستانکار تراز آزمایشی این اطمینان را فراهم می‌سازد که:

الف) طرف‌های بدهکار و بستانکار تمام معاملاتی که از دفتر روزنامه به دفتر کل نقل شده، مساوی است.

ب) مانده بدهکار یا بستانکار هر حساب بطور صحیح محاسبه شده،

ج) و ماندۀ حساب‌ها در تراز آزمایشی درست جمع زده شده است.

اگر در تراز آزمایشی جمع ستون بدهکار با جمع ستون بستانکار مساوی نباشد، بدیهی است که اشتباه یا اشتباهاتی رخ داده است.

اشتباه مذکور می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله، اشتباه در تنظیم سند حسابداری، ثبت دفتر روزنامه، انتقال اقلام از دفتر روزنامه به دفترکل، مانده گیری نادرست دفتر کل و انتقال اقلام از دفتر کل به تراز آزمایشی باشد.