از همان دیرباز که آدمی شروع به خرید و فروش محصولات خود نمود و پول را بهعنوان رایجترین عنصر مبادلات برگزید تا حال که غولهای صنعتی بزرگ جهان را به تسخیر خود درآوردهاند، وی مجبور شد برای ساماندهی به آمدوشد این وجود نقد حاصل از معاملات خود بهحساب و کتاب روی بیاورد.
حجم وسیعی از معاملاتی که هرروزه ممکن است با طرح و رنگی جدید از نقدی و قسطی گرفته تا وام و سودهای بانکی در جهان مدرن امروزی به ظهور رسیدند، احتیاج بهنوعی از حسابوکتاب که بتواند باقدرتی فراتر ازآنچه تاکنون به این عرصه پا نهاده به محاسبه هزینهها و درآمدها بپردازد احساس میگشت، همین امر بود که باعث شد کمکم علمی به نام حسابداری در عرصه جهانی متولد شود و به رشد و بالندگی خارقالعادهای که امروزه شاهد آن هستیم برسد.
علم حسابداری با روشهای فوقالعادهای که در اختیار آدمی قرارداد، زبان مشترک بین آدمی و ارقام کوچک و بزرگ گشت بهگونهای که امروزه سازمانها با اهداف کلان خود بدون در نظر گرفتن آن هیچگاه به قلۀ رفیع پیروزی نائل نخواهند شد.
هرچند هر شرکت از درونمایۀ متفاوتی برخوردار است اما اکثر معاملات آنها حول یک محور واحد در چرخش است و علم حسابداری مانند یک شاهکلید میتواند رمزگشایی تکتک آنها را بر عهده بگیرد و با طبقهبندی اطلاعات آنها به سه دسته اطلاعات عملیاتی، حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی قدرت خود را در ارائۀ اطلاعاتی مفید و سازماندهی شده به نمایش بگذارد.
اطلاعات عملیاتی
اطلاعات عملیاتی کمک میکند تا منابع اقتصادی به بهترین شکل مدیریت شود و سه ویژگی کارآمدی، نتیجه دهی و بهینهسازی در حد عالی و نهایی خود به ثمر بنشیند، به کمک حسابداری عملیاتی میتوان مسیر مالی شرکتها را بهگونهای برنامهریزی نمود که با کمترین هزینه و زمان ممکن بیشترین کارایی را پدید آورده و حداکثر نتیجۀ موردنظر را کسب نماید.
در این میان ممکن است دادهها چنانکه باید کافی نباشد اما این هنر حسابدار است که با کمترین به بهترین برسد و با کشف شکافهای غیرقابل دید، ضررهای احتمالی را از سازمان دورنگه دارد در این مرحله کار حسابدار زمانی به نتیجه نهایی میرسد که تمامی این مراحل را با کمترین بودجه و صرفه اقتصادی بهصورت کاملاً بهینه انجام داده و به نتیجه برساند.
حال ممکن است برای رسیدن به این حد از شکوفایی یک حسابدار ناچار باشد که یک سری اطلاعات را بهصورت روزمره جمعآوری کرده و آن شرکت را برای قرار گرفتن در مسیر صحیح خود هدایت و پشتیبانی نماید که اطلاعات عملیاتی را میتوان نمونهای از این موارد ذکرشده دانست، قدرتی که این اطلاعات در سایه یک حسابدار کار بلد برای سازمان به وجود میآورد بسیار مهم و بهمنزله پیروزی یا شکست یک برند در عرصههای طاقتفرسای رقابت است.
حال ممکن است این اطلاعات از حقوق و دستمزد هرماهۀ کارمندان گرفته تا فهرست تمامی داراییها و بدهیها و هر آنچه که ممکن است بیتوجهی به آن کمر نقدینگی شرکت را بشکند را شامل میشود.
اطلاعات حسابداری مالی
حسابداری مالی، تخصصی است که در آن به ثبت و گزارشگیری تمام معاملات موجود در یک سازمان برای رسیدن به نقطهای که تجسم عینی وضعیت شرکت چه بازرگانی، چه خدماتی و چه تجاری در آن بهوضوح قابلرؤیت باشد اقدام نموده و این اطلاعات را در اختیار تمامی متقاضیان خود بهمنظور اعتمادسازی و جذب سرمایهگذار بیشتر میگذارد.
با کمک همین اطلاعات است که خیال کارمندان خود را از سود و زیان احتمالی راحت نموده و سهامداران را تشویق به گسترش سهام خود مینماید و اطلاعات کافی در جهت تصمیمگیریهای اقتصادی را در غالب گزارشهای مالی به سرمایهگذاران تحویل میدهد.
علم حسابداری میکوشد تا با ارائه قوانین پایه خاص و حسابشده، ثبت موقعیتهای مالی شرکتها را صرفنظر از نوع فعالیتشان به یک گزارشگیری واحد تشویق نموده تا علاوه بر پاسخگویی شفاف به ذینفعان، مقامات مالیاتی بتوانند بر طبق چنین اظهاراتی صورتهای مالی شرکتها را موردبررسی قرار دهند، آنچه حسابداری مالی را به پویایی موردنظر میرساند و یکی از اجزای مهم آن محسوب میشود صورت مالی است که کاربردهای آن بدین شرح است:
- بررسی وضعیت مالی شرکت
- منابع دریافت نقدینگیها
- مخارج پیش روی شرکت
- ذخیرههای مالی موجود
- اطلاعات حسابداری مدیریتی
این نوع اطلاعات باهدف تجهیز مدیران و بالا بردن قدرت مدیریتی آنها بهمنظور اتخاذ تصمیماتی راهبردی در ایجاد کسبوکاری آگاهانه پایهریزی گشت و سه اصل اساسی برنامهریزی، اجرا و کنترل را پشتیبانی خواهد کرد، اطلاعات مالی بسیار راه گشا در تعیین میزان بودجه و کنترل و نظارت بر تمام راهکارهای مالی بهمنظور برطرف نمودن نیازها است.
حسابداری یک علم یکجانبه و محدود نیست بلکه گسترۀ فعالیت آن تمام اصولی را در برمیگیرد که با آن میتوان فعالیتهای حسابداری را هدایت وبر اساس استانداردهای تعیینشده که توسط کارگزاران غیردولتی تعیین و بهعنوان یک توافق پذیرفتهشده است اجرایی گردد.
صورتهای مالی زادۀ تمام فعالیتها و نتیجۀ نهایی اطلاعاتی است که مدیران میپسندند در یک نگاه به آن دستیافته و خلاصۀ اطلاعات عملیاتی است که کمک میکند مدیران کنترل بر اوضاع و کارکردهای خود را بهتر تجزیهوتحلیل نموده، تصمیماتی سازنده را برای سازمان خود مهیا نمایند.
ویژگیهای اطلاعات حسابداری مدیریتی
- دیدی آیندهنگرانه در اختیار مدیران قرار میدهند
- حمایت از تصمیمگیریهای مبتنی بر مدل
- مناسب استفادههای سازمانی
- عمومی نبوده و دارای طراحی اختصاصی مدیریتی
- منطبق بر نیازهای مدیران و مبتنی بر سامانۀ اطلاعات آنها
سه حوزۀ متفاوت حسابداری مدیریتی
مدیریت راهبردی
توجه به موقعیت حسابدار و اهمیت آن در ارتقاء و هدایت سازمان
مدیریت عملکرد
گسترش یک کسبوکار با توسعه و مدیریت بهتر عملکردها
مدیریت ریسک
شرکتپذیری در انواع روشها بهمنظور اندازهگیری و تهیه گزارش از ریسکهای قابلاجرا و سرعت بخشی دررسیدن به اهداف سازمانها
صورتهای مالی
همانطور که گفتیم صورت مالی بهترین راه منعکس نمودن اطلاعات مالی هر سازمان است به همین علت شناسایی اجزای مختلف آن حسابداران را توانمند میسازد تا با علم و بینش بیشتر و تحلیل دارائیها و بدهیهای یک سازمان در مورد سودآوری و شناخت وضعیت مالی آنها نظرهای کارشناسانه اعلام کنند.
ازآنجاکه بزرگترین هدف واحدهای تجاری به دست آوردن سود و منفعتی برابر با تمامی انتظارات آنهاست ازاینرو صورتهای مالی میتوانند با برآورده نمودن گزارشهای و اطلاعات موردنیاز عملیات تأمین مالی و هرگونه فعالیت سودآور که به نفع سرمایهگذاران است گامی مؤثر را بردارند.
ترازنامه
هر نوع گزارشی که به مشخص شدن بهتر منابع یک سازمان بی انجامد را ترازنامه مینامند و در پایان یک دورۀ مالی توسط یکنهاد حسابرسی با در اختیار قرار دادن اطلاعاتی درزمینهٔ های دارایی، بدهی، سرمایههای موجود در یک سازمان در ایده پردازی مناسب بهمنظور ساخت آتیهای بهتر برای سازمان یاریرسان است.
تعیین جزئی اموال و دارائیها مانند متراژ واقعی ساختمان، اثاث و لوازم اداری و… که به آن میتوان تمامی وجوه بدهکاری را نیز اضافه نمود که در آیندۀ دور یا نزدیک بهحساب سازمان واریز خواهد شد ازیکطرف و تمامی بدهکاریها که شامل چکها، اقساط بانکی و هر نوع بستانکاری است بهاضافۀ سرمایههای مصرفشده برای ساخت و راهاندازی موسسه جزء مواردی است که در ترازنامه بهصورت مفصل به آن پرداختهشده است بهعبارتدیگر ترازنامه بهتمامی دیون دریافتی و پرداختی و سرمایه موسسه گفته میشود.
بیشتر بدانید : نرم افزار مالی چیست و چه کمکی به کسب و کارها میکند؟
صورتحساب درآمد (سود و زیان)
هرگاه در یک دورۀ زمانی به محاسبه میزان درآمد و هزینهها که از نتیجه عملیات و تصمیمات مالی حاصل گشته است را موردبررسی قرار دهیم و جریانات درآمدزا و یا هزینه زا که بسته به فعالیتهای شرکت دارای نوسان است را محاسبه نماییم بهصورت حساب درآمد دستیافتهایم و از انواع آن میتوان به سود یا زیان نا ویژه، سود یا زیان عملیاتی و سود یا زیان ویژه نام برد.
سود و زیان میتوان به دو صورت مجزا محاسبه شود:
- روش اول:
این روش بسیار ساده بوده و از تفاضل درآمدها و هزینهها به دست میآید صرفنظر از میزان مالیات تعلقگرفته شده به آن
- روش دوم:
بهمنظور محاسبۀ سود و زیان، درآمدها و هزینهها را به دو قسمت درآمدها و هزینههای عملیاتی و غیرعملیاتی تقسیم کرده و تفاضل هر دودسته باهم بهصورت مقدار معینی تعیین میگردد که اگر مالیات را نیز از آن کسر نماییم سود یا زیان ویژه را محاسبه نمودهایم.
زیرمجموعههای صورتحساب درآمد (سود و زیان)
- درآمدها:
. درآمدهای عملیاتی
. درآمدهای غیرعملیاتی
- هزینهها
. سایر هزینههای غیرعملیاتی
. سایر هزینههای عملیاتی
. هزینههای مالی
صورتحساب وجوه نقد
اگر بهصورت مجزا به بررسی وجوه نقد در تمامی عملیات مالی سازمان بپردازیم و طول دورۀ مدت را نیز در تنظیم آن دخیل کنیم صورتحساب وجوه نقد به ما این امکان را میدهد که مقدار وجه نقدی که در یک سیکل مالی با انجام فعالیتهایی به سازمان وارد و یا خارج گشته است را بهطور دقیق اندازهگیری و ثبت نماییم.
مزایای بررسی وجوه نقد در سازمانها:
- تعیین منبع اصلی تأمین مالیهای شرکت
- قدرت شرکت در بازپرداخت بدهیها
- جوابگویی کامل به سهامداران و اعطای سود در زمان مقرر
- مانور بالای شرکت در دست یافتن به منابع مالی مختلف
تمامی کسانی که مایلاند به تحلیل جوانب مختلف سهام در شرکتها بپردازند مطمئناً آگاهی از صورتهای مالی اعم از صورت سود و زیان، گردش وجوه نقد و ترازنامه برای آنها الزامی است و از بررسی میزان بدهیها و داراییها نتیجهای سودّه حاصل خواهد شد و مشخص میگردد که آینده شرکت با این سرمایهگذاریها چگونه رقم خواهد خورد و امنیت آن کاملاً حفظ خواهد بود و ریز هزینهها سودآوری را تحت تأثیر خود قرار نمی دهند.
